Neuroplasticity คืออะไร และวิธีสร้างสมองยืดหยุ่น

สมัยก่อนเราเชื่อกันว่า สมองเป็นสิ่งคงที่ตั้งแต่เกิดและเปลี่ยนแปลงไม่ได้ เมื่อเข้าสู่วัยผู้ใหญ่ สมองจะหยุดพัฒนาและความจำก็แย่ลง แต่ปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์ค้นพบแล้วว่า สิ่งนี้ไม่เป็นความจริง สมองของเรามีความยืดหยุ่น และปรับตัวได้ตลอดชีวิต

มาดูความมหัศจรรย์ของสมอง พร้อมวิธีเพิ่มความยืดหยุ่นให้สมองกันค่ะ

---

Neuroplasticity คืออะไร?

Neuroplasticity คือความสามารถในการปรับตัวของสมอง เป็นกระบวนการที่สมองสามารถเปลี่ยนแปลงโครงสร้างและหน้าที่ของมันเพื่อตอบสนองต่อประสบการณ์ใหม่ๆ สิ่งนี้เองที่นักวิทยาศาสตร์มองว่าสมองของเรามีความยืดหยุ่น

แม้ว่าสมองของเราจะมีความยืดหยุ่นสูงกว่าในวัยเด็ก แต่ปัจจุบันก็มีงานวิจัยใหม่ๆ ออกมาชี้แจงว่าวัยผู้ใหญ่ก็ยังสามารถพัฒนาความยืดหยุ่นของสมองได้ หากได้รับการฝึกฝนและกระตุ้นทางปัญญาอย่างเหมาะสมค่ะ

Neuroplasticity เกิดจากอะไร?

Neuroplasticity เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของเซลล์ประสาทและเครือข่ายประสาท เพื่อตอบสนองต่อประสบการณ์ใหม่ การเรียนรู้ หรือแม้แต่การบาดเจ็บของสมอง กระบวนการนี้สามารถเกิดขึ้นได้จากหลายปัจจัยหลักค่ะ อย่างเช่น

การเปลี่ยนแปลงของเซลล์เชื่อมต่อประสาท

จุดเชื่อมต่อระหว่างเซลล์ประสาท (Synapses) สามารถเปลี่ยนแปลงความแข็งแรงของการส่งสัญญาณภายในสมองได้ ซึ่งมีทั้ง

• Long-Term Potentiation (LTP): กระบวนการที่ทำให้การเชื่อมต่อระหว่างเซลล์ประสาทแข็งแกร่งขึ้นเมื่อใช้งานบ่อย
• Long-Term Depression (LTD): กระบวนการที่ทำให้การเชื่อมต่ออ่อนแอลงเมื่อนาน ๆ ไม่ได้ใช้งาน

การเติบโตของเซลล์ประสาทใหม่

ถึงแม้ส่วนใหญ่ของเซลล์ประสาทจะถูกสร้างขึ้นในช่วงวัยเด็ก แต่ในบางส่วนของสมอง เช่น ฮิปโปแคมปัส (Hippocampus) ซึ่งเกี่ยวข้องกับความจำและการเรียนรู้ ยังสามารถสร้างเซลล์ใหม่ได้แม้ในวัยผู้ใหญ่

การตอบสนองต่อการบาดเจ็บ

หากสมองได้รับบาดเจ็บจากโรคหลอดเลือดสมอง (stroke) หรือการบาดเจ็บที่ศีรษะ บางส่วนของสมองสามารถปรับตัวโดยให้เซลล์ประสาทที่อยู่ใกล้เคียงเข้ามาทำหน้าที่แทน

การปรับโครงสร้างสมองเพื่อตอบสมองต่อประสบการณ์ใหม่

สมองของเราสามารถเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางกายภาพได้ด้วยค่ะ เช่น การสร้างแขนงของเซลล์ประสาท และการเพิ่มปริมาณเนื้อสมองส่วนเทา (grey matter) เมื่อได้รับการฝึกฝนหรือกระตุ้นเป็นเวลานาน

การกระตุ้นจากสิ่งแวดล้อมและพฤติกรรม

สิ่งที่เราทำในชีวิตประจำวันมีผลโดยตรงต่อกระบวนการ Neuroplasticity ซึ่งปัจจัยนี้นำไปสู่หัวข้อถัดไปของเราค่ะ มาดูกันว่าพฤติกรรมอะไรบ้างที่ช่วยทำให้สมองแข็งแรงและมีความยืดหยุ่นได้แม้ในวัยผู้ใหญ่

5 วิธีเพิ่มความยืดหยุ่นของสมอง

วิธีเพิ่มความยืดหยุ่นของสมองแบบง่ายๆ ที่แม้แต่สมองผู้ใหญ่ก็สามารถเพิ่มประสิทธิภาพความคิดและความจำ

1. เรียนรู้สิ่งใหม่

การเรียนรู้ทักษะใหม่ เช่น การเล่นเครื่องดนตรี การเรียนภาษา หรือการแก้ปริศนา ช่วยกระตุ้นการสร้างเส้นใยประสาทใหม่

2. ออกกำลังกายสม่ำเสมอ

การออกกำลังกายช่วยเพิ่มการไหลเวียนของเลือดไปยังสมอง ส่งเสริมการเจริญเติบโตของเซลล์สมอง

3. ฝึกสมาธิและอารมณ์

การฝึกสมาธิและควบคุมอารมณ์ช่วยลดความเครียด ลดการหลั่งของฮอร์โมนคอติซอลและเพิ่มประสิทธิภาพของการทำงานของสมอง

4. โภชนาการที่ดี

มีงานวิจัยหลายชิ้นยืนยันว่าอาหารที่อุดมด้วยโอเมก้า-3 วิตามินบี และสารต้านอนุมูลอิสระ สามารถช่วยส่งเสริมสุขภาพสมองได้ ลองเปลี่ยนจากน้ำอัดลมที่ทำลายร่างกายและสมอง มาเป็นการดื่มน้ำเปล่า ชาเขียว และทานผลไม้ตระกูลเบอร์รี่ อะโวคาโด้ รวมทั้งผักใบเขียวให้มากขึ้นค่ะ

5. นอนหลับอย่างเพียงพอ

การพักผ่อนที่ดีช่วยให้สมองสามารถจัดระเบียบข้อมูลและเสริมสร้างความจำ โดยเฉพาะการหลับให้สนิทและการหลับลึก ในขณะที่เรานอนหลับ สมองจะทำการดีทอกซ์ของเสีย คัดกรอง และจัดระเบียบข้อมูลที่ได้รับมาตลอดทั้งวัน เมื่อของเสียถูกคัดออก การเรียนรู้และจดจำข้อมูลใหม่ของเราก็มีประสิทธิภาพมากขึ้น

สรุปก็คือ

Neuroplasticity เป็นกระบวนการเปลี่ยนแปลงของเครือข่ายประสาทในสมองเพื่อตอบสนองต่อประสบการณ์ การเรียนรู้ และปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมต่างๆ นอกจากกระบวนการนี้ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพสมองและฟื้นตัวจากการบาดเจ็บแล้ว ยังทำให้เราสามารถพัฒนาทักษะใหม่ๆ และรักษาสุขภาพสมองได้ตลอดชีวิตด้วย

แม้ว่าสมองของเราจะเปลี่ยนแปลงไปตามวัย แต่ Neuroplasticity ช่วยให้สมองยังคงปรับตัวและพัฒนาได้เสมอแม้ในวัยผู้ใหญ่ การฝึกฝนและดูแลสมองอย่างต่อเนื่องสามารถช่วยให้เรามีสุขภาพสมองที่ดีและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นในระยะยาว 5 ข้อนี้เป็นวิธีปฏิบัติแบบง่ายๆ แต่จะได้ผลก็ต่อเมื่อลงมือทำอย่างสม่ำเสมอนะคะ

---

บทความมีลิขสิทธิ์ : ขอบคุณที่ไม่คัดลอก ดัดแปลง หรือนำไปเผยแพร่ต่อนะคะ

สำหรับผู้สนใจพัฒนาทักษะการเรียนรู้และการทำงาน ติดตามความรู้และเคล็ดลับดีๆ เกี่ยวกับภาษาอังกฤษสำหรับธุรกิจ เทคนิคคำศัพท์ เทคนิคการเรียน การพัฒนาสมอง และความจำ ได้ที่ Website: alphamaxlearning.com และ Facebook: Arada – Alphamax Learning